Odzyskanie nieruchomości przejętych przez Skarb Państwa na podstawie „Dekretu Bieruta”

Granice działania Dekretu Bieruta

Dekret z dnia 26 października 1945r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze miasta stołecznego Warszawy (Dekret) spowodował przejęcie na własność Państwa wszystkich gruntów w granicach miasta Warszawy w dniu wejścia w życie Dekretu, to jest 21 listopada 1945 roku.

Właściciele nieruchomości mieli prawo złożyć w terminie 6 miesięcy od dnia objęcia gruntu w posiadanie przez Gminę miasta Warszawy wniosek o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy. W 1961 roku prawa te zostały przekształcone w prawo użytkowania wieczystego.

Co prawda art. 5 Dekretu przewidywał, że budynki na tych gruntach pozostają własnością dotychczasowych właścicieli, jednak było to uprawnienie niemal teoretyczne, gdyż odnośnie budynków zniszczonych (a było ich w tym czasie w Warszawie blisko 70%) Gmina miasta Warszawa mogła wyznaczyć właścicielowi termin na ich zabranie, po którego upływie budynek przechodził na własność Gminy. Także wydanie decyzji odmawiającej uwzględnienia wniosku skutkowało utratą własności budynków. W 1950 roku własność tych nieruchomości przeszła z Gminy miasta Warszawa na Skarb Państwa.

Byli właściciele mogli także w późniejszych latach składać wnioski o zwrot nieruchomości w ograniczonym zakresie:

1. Na podstawie Uchwały nr 11 Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 1965r. (dotyczące jednej działki pod budowę domu jednorodzinnego lub zabudowanej domem jednorodzinnym) w terminie 6 miesięcy od daty wejścia jej w życie, to jest do dnia 31 lipca 1965 roku. Ważność tej uchwały jako podstawy prawnej decyzji administracyjnej o zwrocie nieruchomości została jednak podważona przez orzecznictwo Sądu Najwyższego.
2. Na podstawie ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (dotyczące działek zabudowanych domami jednorodzinnymi i małymi domami mieszkalnymi w których liczba izb nie przekracza 20) mogli składać wnioski o zwrot tych nieruchomości w terminie do dnia 31 grudnia 1988 roku.

Jakie roszczenia przysługują byłym właścicielom nieruchomości? Odzyskanie czy rekompensata?

a) Roszczenie o zwrot nieruchomości w naturze

Byli właściciele nieruchomości, którzy utracili je na skutek Dekretu Bieruta albo ich spadkobiercy, o ile złożyli wniosek o przyznanie praw do nieruchomości w jednym z opisanych wyżej terminów i otrzymali decyzję administracyjną odmawiającą przyznania prawa do nieruchomości mogą dochodzić stwierdzenia jej nieważności, jeżeli mogą udowodnić, że decyzja taka została wydana z naruszeniem prawa.

Jeżeli byli właściciele lub ich następcy prawni nie otrzymali żadnej decyzji rozstrzygającej żądanie zawarte w prawidłowo złożonym wniosku o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy, mogą dochodzić zwrotu nieruchomości w naturze, jeżeli nie została zbyta osobie trzeciej.

b) Roszczenie o unieważnienie umowy zbycia nieruchomości osobie trzeciej

Jeżeli byli właściciele lub ich następcy prawni nie otrzymali żadnej decyzji rozstrzygającej żądanie zawarte w prawidłowo złożonym wniosku o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy, mogą dochodzić zwrotu nieruchomości w naturze, jeżeli została już zbyta osobie trzeciej i nie została zabudowana, wówczas mogą żądać stwierdzenia nieważności umowy zawartej przez Skarb Państwa lub miasto Warszawę (jeżeli mogą udowodnić, że umowa została zawarta z naruszeniem prawa).

c) Roszczenie o odszkodowanie za utracone nieruchomości

Jeżeli okaże się, że nie jest możliwe odzyskanie nieruchomości w naturze, byli właściciele lub ich następcy prawni mogą żądać odszkodowania od podmiotu od Skarbu Państwa lub miasta Warszawy, jeżeli:

• decyzja administracyjna odmawiająca przyznania prawa do nieruchomości została wydana z naruszeniem prawa,
• nie otrzymali żadnej decyzji rozstrzygającej żądanie zawarte w prawidłowo złożonym wniosku o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy, mogą dochodzić zwrotu nieruchomości w naturze, jeżeli została już zbyta osobie trzeciej i nie jest możliwy jej zwrot w naturze (np. została zabudowana).

Na co zwrócić uwagę jeśli chcemy odzyskać nieruchomość przejętą przez Skarb Państwa dekretem Bieruta?

Najważniejsze jest ustalenie, kiedy nieruchomość została objęta w posiadanie przez miasto Warszawę i czy w terminie 6 miesięcy od tej daty ówczesny właściciel złożył wniosek o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy. Ważne jest także ustalenie, czy w postępowaniu brali udział byli właściciele lub ich następcy prawni. 

Najczęstsze błędy: 

• Złożenie wniosku o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy po upływie terminu 6 miesięcy od objęcia nieruchomości w posiadanie przez miasto Warszawę.
• Dopuszczenie do przedawnienia roszczenia o odszkodowanie (10 lat od uzyskania decyzji administracyjnej stwierdzającej nieważność decyzji odmawiającej przyznania prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy).

Jak możemy pomóc odzyskać nieruchomość lub otrzymać odszkodowanie? 

Przede wszystkim możemy na podstawie dokumentów i informacji uzyskanych od osób zainteresowanych (zwłaszcza od spadkobierców byłego właściciela nieruchomości) ustalić, czy decyzja odmawiająca przyznania prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy została wydana zgodnie z prawem.

Możemy także na podstawie zbadania akt postepowania administracyjnego wyjaśnić, czy było ono prowadzone zgodnie z prawem i czy można postawić zarzut naruszenia prawa.

Możemy przeprowadzić postępowanie w celu odzyskania własności nieruchomości, albo o odszkodowanie za szkodę spowodowaną niezgodnym z prawem przejęciem nieruchomości na własność Skarbu Państwa.

Nasza kancelaria ma duże doświadczenie w odzyskiwaniu nieruchomości przejętych przez Skarb Państwa na podstawie „Dekretu Bieruta”. Jeśli masz w tej kwestii więcej pytać skontaktuj się z nami lub umów na spotkanie – chętnie pomożemy.